Wolny zawód — czyli jaki? [lista zawodów, najważniejsze cechy]

Kategoria:

Praca

Wolny zawód — czyli jaki? [lista zawodów, najważniejsze cechy]

Średnia 4.3 (19 ocen)

Joanna Ryś

Specjalista ds. sourcingu

Joanna Ryś

Aktualizacja:

Średnia 4.3 (19 ocen)

Gdy mowa o „wolnych zawodach” bardzo często pojawiają się pewne niedomówienia. To prawda — potoczne rozumienie tego pojęcia nie zawsze pozwala na precyzyjne określenie, czym charakteryzuje się wolny zawód. Z przyjemnością nieco rozjaśnię Ci tę skomplikowaną tematykę posługując się praktycznymi przykładami 😄

Wolny zawód… gdy to słyszysz, pewnie przed oczami masz usatysfakcjonowanego, uśmiechniętego profesjonalistę, który nie ma szefa, stresów i ma idealny work-life balance. W końcu wolność kojarzy się dość jednoznacznie. 

Ale nie tak szybko!

W Polsce wolny zawód to pojęcie bardzo niejednoznaczne. Jego powszechne rozumienie, połączone z licznymi próbami “definiowania” przez odmienne instytucje i organizacje, skutkuje tym, że w temacie można się pogubić.

Okazuje się, że wolny zawód wcale NIE musi oznaczać tego, co by Ci się mogło wydawać.

Chętnie spróbuję przejść z Tobą przez ten niełatwy temat, aby przedstawić Ci na czym polega funkcjonowanie wolnego zawodu w Polsce.

Na pewno nurtuje Cię wiele pytań, takich jak np.:

  • czy do uprawiania wolnego zawodu potrzebna jest firma?
  • co trzeba zrobić, aby móc wykonywać wolny zawód?
  • czy wolny zawód i freelancer to to samo?

W tym artykule postaram się rozwiać wszystkie Twoje wątpliwości.
Możemy zaczynać? No to lecimy!

Przykładowe CV

Co to jest wolny zawód? 

Na pewno w trakcie swojej kariery wielokrotnie obiło Ci się o uszy określenie “wolny zawód”. Muszę Cię jednak zaskoczyć… to pojęcie wcale nie ma ujednoliconej definicji.

W zależności od tego, w jakich okolicznościach je używasz, może ono odnosić się do nieco odmiennych profesji.

W najprostszych słowach, wolny zawód to określenie stosowane do pewnych zajęć, które wykraczają poza standardowy stosunek pracy. Może być to np.

  • lekarz,
  • architekt,
  • fizjoterapeuta.

Widzisz, że chodzi tutaj o osoby, które mają specjalistyczne wykształcenie, umożliwiające wykonywanie określonych zadań. Nie ma możliwości, by ktoś nagle zaczął projektować budynki czy leczyć ludzi bez odpowiedniej edukacji.

Poza tym trzeba zauważyć, że w wolnym zawodzie chodzi w dużej mierze o wykonywanie rzeczy na własny rachunek — najczęściej z indywidualnie prowadzoną zarejestrowaną działalnością. Stąd też tak duża popularność prywatnej praktyki medycznej, czy rehabilitacji fizjoterapeutycznej bezpośrednio u pacjenta.

Ale zaraz, zaraz… Przecież lekarze i architekci także bywają zatrudniani na umowę o pracę

No właśnie… Już widzisz, że nie będzie łatwo z określeniem definicji tego określenia. 😄

Prawda jest taka, że w momencie, w którym próbujesz zdefiniować wolny zawód, odpowiednia treść od razu wyślizguje Ci się z rąk. W związku z tym spróbujmy skorzystać z rozwiązań wykorzystywanych w pewnych prawnych sytuacjach.

Co to jest wolny zawód?

Wolne zawody według Kodeksu Spółek Handlowych

Kodeks Spółek Handlowych to jeden z niewielu aktów prawnych, który próbuje ująć wolny zawód w pewnych ramach. Niestety nie uświadczysz w nim definicji tego pojęcia. Musisz zadowolić się wyłącznie wyliczeniem takich zawodów

Dlaczego w ogóle pojawiła się taka lista?

Jest to związane z faktem, że tylko przedstawiciele wolnych zawodów mają możliwość zakładania spółek partnerskich. W związku z tym trzeba było te profesje wymienić… 😄

Zgodnie z Kodeksem Spółek Handlowych za wolne zawody uznaje się:

  • adwokata, 
  • aptekarza, 
  • architekta, 
  • inżyniera budownictwa,
  • biegłego rewidenta, 
  • brokera ubezpieczeniowego, 
  • doradcę podatkowego, 
  • maklera papierów wartościowych, 
  • doradcę inwestycyjnego, 
  • księgowego, 
  • lekarza, 
  • lekarza dentystę, 
  • lekarza weterynarii, 
  • notariusza, 
  • pielęgniarkę, 
  • położną
  • fizjoterapeutę, 
  • radcę prawnego, 
  • rzecznika patentowego, 
  • rzeczoznawcę majątkowego
  • oraz tłumacza przysięgłego.

Czy taka lista sprawia, że już wiesz wszystko na temat wolnych zawodów? Obawiam się, że jednak nie…

Wciąż nie wiadomo które cechy sprawiają, że można o danym zawodzie mówić jako o wolnym.

Szukajmy dalej! 😄

Wolny zawód a zryczałtowany podatek dochodowy

Kodeks Spółek Handlowych to nie jedyne miejsce, w którym możesz poszukiwać zrozumienia “wolnych zawodów”. Próbę określenia wolnego zawodu znajdziesz też w Ustawie o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne.

Przeczytasz tam, że wolny zawód to pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana osobiście przez:

  • lekarzy, 
  • lekarzy stomatologów, 
  • lekarzy weterynarii, 
  • techników dentystycznych, 
  • felczerów, 
  • położne, 
  • pielęgniarki, 
  • tłumaczy 
  • oraz nauczycieli w zakresie świadczenia usług edukacyjnych polegających na udzielaniu lekcji na godziny.

Jednak bardzo ważne jest to co możemy przeczytać dalej:

jeśli działalność ta nie jest wykonywana na rzecz osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej albo na rzecz osób fizycznych dla potrzeb prowadzonej przez nie pozarolniczej działalności gospodarczej, z tym że za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu.

Czyli nacisk położony jest na to, że niemożliwe jest wykonywanie wolnego zawodu

w ramach:

na rzecz:

  • firm,
  • organizacji,
  • przedsiębiorstw.

Czy teraz masz jasność? 😄

Wciąż pozostaje tutaj sporo niedomówień. Możesz jeszcze spróbować oprzeć się na tym, co mówi na ten temat Trybunał Konstytucyjny.

Wolny zawód a zryczałtowany podatek dochodowy

Wolne zawody w wyroku Trybunału Konstytucyjnego

Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 19 października 1999 r. odnosi się do prawnego uregulowania wolnego zawodu. Można z niego wyczytać, że:

  • wykonywanie wolnego zawodu jest warunkowane talentem i kwalifikacjami;
  • wolny zawód ma NIE mieć podporządkowania charakterystycznego dla świadczenia pracy;
  • istotne są regulacje dotyczące szeregu kwestii związanych z wykonywaniem wolnego zawodu — a tego typu ramy i regulacje nie ograniczają wolności zawodu.

Przyznasz, że już zrobiło się nieco jaśniej?
To jednak nie koniec. 😄

Wolny zawód a zawód zaufania publicznego?

Kolejny problem związany z definiowaniem wolnego zawodu odnosi się do zaufania publicznego.

W Konstytucji RP znajduje się zapis o zawodach zaufania publicznego. Art. 17 pkt 1 brzmi następująco:

W drodze ustawy można tworzyć samorządy zawodowe, reprezentujące osoby wykonujące zawody zaufania publicznego i sprawujące pieczę nad należytym wykonywaniem tych zawodów w granicach interesu publicznego i dla jego ochrony.

Jednak, czy można zawód zaufania publicznego utożsamiać z wolnymi zawodami?

Zawód zaufania publicznego to nieco węższe pojęcie. Ich cechą charakterystyczną jest to, że tego typu profesje zrzeszają się w samorządy zawodów zaufania publicznego.
W związku z tym będą to:

  • adwokaci,
  • aptekarze,
  • architekci,
  • biegli rewidenci,
  • doradcy podatkowi,
  • diagności laboratoryjni,
  • fizjoterapeuci,
  • inżynierowie budownictwa,
  • komornicy,
  • kuratorzy sądowi,
  • lekarze i lekarze dentyści,
  • lekarze weterynarii,
  • notariusze,
  • pielęgniarki i położne,
  • psycholodzy,
  • radcowie prawni,
  • rzecznicy patentowi,
  • syndycy.

Widzisz, że to katalog zamknięty

Z kolei NIE każdy wolny zawód — z wymienionych wcześniej list — zrzesza się w formie samorządu. 

W związku z tym należy zdecydowanie mieć na uwadze rozróżnienie tych dwóch zawodów.

Działalność wykonywana osobiście — czyli jak?

Jeżeli założymy, że jedną z kluczowych cech wolnego zawodu jest wykonywanie zawodu osobiście, to tutaj też pojawią się pewne problemy.

Wspominałam już wcześniej o wątpliwościach dotyczących pracy lekarza na etacie. Czy lekarz w przychodni przestaje być przedstawicielem wolnego zawodu? Wydaje się, że tak — przynajmniej dopóty, dopóki pracuje zatrudniony na etacie, a nie we własnym gabinecie.

To istotne dylematy natury prawnej — pozostawmy je do rozstrzygnięcie ustawodawcy. 😄

My skupmy się na tym — w jaki sposób można wykonywać wolne zawody.
Okazuje się, że jest to przede wszystkim własna działalność gospodarcza

Działalność wykonywana osobiście — czyli jak?

A co z umowami cywilnoprawnymi?

Otóż zgodnie z wieloma interpretacjami wykonywanie zadań na podstawie umowy o dzieło lub umowy zlecenia NIE jest wykonywaniem wolnego zawodu.

Wolny zawód a ZUS

Osoba wykonująca wolny zawód w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, podlega pod obowiązek ubezpieczeń społecznych — tak samo jak każda inna jednoosobowa firma.

Problem narodził się wraz z pojawieniem się Małego ZUSu i możliwości korzystania z preferencyjnych składek. W ustawie pojawił się zapis mówiący o tym, że osoby wykonujące wolny zawód nie mają prawa korzystać ze składek.

Praktyka pokazuje jednak, że w większości przypadków działalność wolnego zawodu — np. tłumacza — nie jest przeszkodą do skorzystania z takich preferencyjnych składek. 

Niestety wiele zależy tutaj od interpretacji ZUSu.

Czy udało mi się rozjaśnić Ci trochę ten temat? To jeszcze nie koniec.
Czytaj dalej — zaraz dojdziemy do pewnych ustaleń. 😄

Wolny zawód i freelancer — porównanie

Wydaje mi się, że porównanie wolnego zawodu z freelancerem pozwoli na wypracowanie pewnych ustaleń. Praktyka pokazuje bowiem, że istnieją znaczne różnice pomiędzy tymi dwoma pojęciami.

Wiesz już, jakie zawody najczęściej określane są jak wolne. Możemy więc pokusić o znalezienie pewnych cech wspólnych — nie do końca precyzyjnych, ale przynajmniej ułatwiających zrozumienie rzeczywistości.

Wolny zawód:

  • wymaga specjalistycznego wykształcenia;
  • często ma szczególny status prawny;
  • cechuje się znaczną samodzielnością;
  • wyróżnia się pewnymi zasadami charakterystycznymi dla danego zawodu — pewnego rodzaju misją;
  • charakteryzuje się znaczną odpowiedzialnością wykonującego — nacisk stawiany jest na moralność, etykę i zaufanie;
  • ma nieoczywistą formę wynagrodzenia;
  • pomiędzy wykonawcą a odbiorcą pojawia się specyficzna więź — odmienna od relacji np. sprzedający-klient.

A teraz pomyśl o osławionych wolnych strzelcach.
Tak naprawdę rzadko które z tych cech można przyłożyć do kategorii freelancera. 

Wolny zawód i freelancer — porównanie

Zauważ, że:

  • freelancer nie potrzebuje wykształcenia, liczą się przede wszystkim umiejętności;
  • wolny strzelec może wykonywać swoje zadania w ramach umowy o dzieło, umowy zlecenia, w ramach jednoosobowej działalności gospodarczej, czy nawet w niepełnym wymiarze godzin w ramach umowy o pracę;
  • freelancer może być samodzielny, jednak i tak zawsze ostateczna decyzja jest po stronie płacącego 😄
  • nie ma etosu pracy social media managera, grafika czy programisty — żaden z tych zawodów nie wypracował sobie jeszcze swojej własnej przysięgi Hipokratesa;
  • odpowiedzialność wykonawcy jest każdorazowo określana w ramach danej umowy;
  • wynagrodzenie to po prostu zapłata za wykonaną usługę;
  • może dowolnie kształtować swoje relacje z zamawiającym — wszystko zależy od konkretnego zlecenia.

Wychodzi na to, że wolny strzelec i wolny zawód to pojęcia, które mają się nijak do siebie — choć potoczne rozumienie często sugeruje istnienie pewnych związków.

Jedyne co je łączy to fakt, że działalność jest wykonywana osobiście — jednak, nawet tutaj jest ona odmiennie rozumiana. 😄

Przejdźmy teraz do Najczęściej Zadawanych Pytań, które pozwolą Ci usystematyzować wiedzę dotyczącą wolnych zawodów.

Wolny zawód — FAQ

📌 Co to jest wolny zawód?

Wolny zawód to pojęcie odnoszące się do zawodów, w których istnieje wymóg pewnego specjalistycznego wykształcenia, specyficznej etyki zawodowej oraz niezależności i odpowiedzialności. Najczęściej wolnym zawodem określa się np. lekarza, adwokata czy architekta.

📌 Kto może wykonywać wolny zawód?

Aby wykonywać wolny zawód konieczne jest uzyskanie specjalistycznego wykształcenia. Oprócz tego w zdecydowanej większości przypadków konieczne jest zarejestrowanie pozarolniczej działalności gospodarczej.

📌 Jaka forma opodatkowania przy wolnym zawodzie?

W zależności od konkretnego zawodu, mogą to być: opodatkowanie na zasadach ogólnych, karta podatkowa lub ryczałt.

📌 Jakie są wolne zawody?

Najczęściej wymieniane wolne zawody to m.in.: adwokat, architekt, doradca podatkowy, księgowy, lekarz, notariusz, pielęgniarka, położna, radca prawny, rzeczoznawca majątkowy czy tłumacz przysięgły.

Podsumowanie

Czy wiesz już czym jest wolny zawód?

Zauważ, że to pojęcie, które naprawdę ciężko zdefiniować w oparciu o istniejące rozwiązania prawne. Najbliżej prawdy lokuje się potoczne rozumienie tego terminu — mówiące o lekarzach, architektach, farmaceutach czy adwokatach wykonujących wolne zawody. 

Jednocześnie miej na uwadze, że lista ta może się cały czas rozszerzać — w zależności od np. pojawiania się samorządów zawodowych w danej branży czy też konieczności zdobywania specjalistycznego wykształcenia do wykonywania konkretnych zadań.

Można natomiast śmiało powiedzieć, że współczesny freelancer to nie wolny zawód.
W związku z tym, jeżeli ktoś — będąc np. twórcą stron internetowych — mówi, że:

Nie muszę chodzić do pracy  mam wolny zawód!

to potraktuj to raczej jako żart. 😄

A Ty zamierzasz rozpocząć “karierę” w wolnym zawodzie?
A może masz inne plany na przyszłość — i chcesz faktycznie wykonywać zawód, w którym poczujesz się wolna lub wolny? 😄

Podziel się swoimi planami w komentarzach!

Gratulacje! Dotarłeś do końca!

To nie powód, aby się rozstawać. Pamiętaj, że w każdej chwili możesz skorzystać z naszego Kreatora CV, za pomocą którego przygotujesz perfekcyjne CV!

Spodobał Ci się ten poradnik?

Będzie mi niezmiernie miło, jeśli ocenisz go na 5 gwiazdek

Średnia 4.3 (19 ocen)

Joanna Ryś

Joanna Ryś

Specjalista ds. sourcingu

Joanna Ryś

Specjalista ds. sourcingu

Joanna posiada 8-letnie doświadczenie w branży rekrutacyjnej, a obecnie pracuje jako Główny Strateg do spraw Sourcingu w obszarze EMEA w firmie HAYS. Microsoft, Rolls Royce Aerospace, Abbott, AB Inbev to kilka firm z portfolio klientów...z którymi współpracowała, a do jej zadań należy definiowanie strategii pozyskiwania kandydatów w Europie, samodzielne zaradzanie narzędziami rekrutacyjnymi, monitorowanie stopy zwrotu inwestycji, wdrażanie inicjatyw z obszaru Employer Branding do procesów rekrutacyjnych oraz analiza danych. Dzielenie się wiedzą i dyskusje na temat pracy z kandydatami są jej pasją, dlatego chętnie tworzy nowe programy szkoleniowe, prowadzi zajęcia na studiach podyplomowych, organizuje warsztaty ze studentami krakowskich uczelni, pracownikami swojej firmy i wolnymi słuchaczami wywodzącymi się z różnych organizacji społecznych. Pasjonatka gier komputerowych i zagadnień socjoekonomii.